مواد مخدر

بسم الله الرحمن الرحیم

مواد مخدر چیست و ترتیب دادرسی مربوط به آن چگونه است؟

یک قاچاقچی چه عاقبتی پیش رو دارد؟

اممروزه در جوامع مختلف همواره شاهد مبارزه پلیس و دستگاه قضایی با همه مظاهر مواد مخدر و تولید و فرآوری و مصرف و.. آن هستیم . در تمام کشورها، نظام های قانونی و قضایی به ترتیب مقتضی مصادیق مجازات را تبیین نموده اند. در کشورمان ایران قانون ناظر بر این موضوع با نام ” قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر و الحاق موادی به آن مصوب 17/8/76 مجمع تشخیص مصلحت نظام با اصلاحات و الحاقات بعدی آن مصوب 9/5/1389 مجمع تشخیص مصلحت نظام” شناخته میشود.

اولین نکته ای که در این ابتدا شایسته توجه است اینکه جای دارد به شان قانونگذاری مجمع توجه شود. این قانون به لحاظ اهمیت و جایگاه خاص آن محل تامل است. چنانکه این مساله مهم با وجود مجلس شوورای اسلامی، در مجمع تشخیص مصلحت نظام مورد تصویب و تقنین قرارگرفته است و به لحاظ تلقی جایگاه ممتاز برای مصوبات این مجمع، اصلاحات و الحاقات بعدی آن هم در سال 1389 در مجمع تشخیص مصلحت نظام صورت گرفت.

.فارغ از این مساله مهم که مصوبات مجمع تشخیص مصلحت نظام دارای چه جایگاه و چه آثاری می باشد که البته مورد مطالعه در حقوق عمومی میباشد و در این مقال به آن نمیپردازیم

در قانون نام برده شده سلسله اعمالی همچون کشت خشخاش و کوکا مطلقا و کشت شاهدانه به منظور تولید مواد مخدر یا روان گردان های صنعتی غیر دارویی و واردکردن و ارسال و صادرکردن و تولید و ساخت انواع مواد مخدر یا روان گردان های صنعتی غیر دارویی و نگهداری و حمل و خرید و توزیع و احقاء و ترانزیت و عرضه و فروش مواد مخدر یا روان گردان های صنعتی غیردارویی و همینطور دایرکردن یا اداره کردن مکان برای استعمال مواد مخدر یا روان گردان های صنعتی غیر دارویی و حتی دایرکردن یا اداره کردن مکان برای استعمال مواد مخدر یا روان گردان های صنعتی غیردارویی و از همه شایع تر استعمال مواد مخدر یا روان گردان های صنعتی غیردارویی به هرشکل و طریق و حتی تولید، ساخت، خردی، فروش، نگهداری آلات و ادوات و ابزار ممربوط به ساخت و استعمال مواد مخدر یا روان گردان های صنعتی غیر دارویی و فراردادن یا پناه دادن متهمین، محکومین مواد مخدر یا روان گردان های صنعتی غیر دارویی تحت تعقیب یا جلب شده و همینطور امحاء یا اخفاء ادله جرم مجرمان را جرم دانسته و مرتکب را حسب مورد به مجازات های از پیش تعریف شده مستحق دانسته است.

اما تبصره 1 ماده 1 در این میان خواندنی است. چرا که برای ذهن این پرسش پیش می آید که مواد مخدر چیست؟ آیا مواد مخدر همان مخدرهای قدیمی هستند که در جامعه آنها را میشناسیم و از زبان اشخاص شنیده ایم؟ این پرسش پاسخ داده شده است و بر اساس آن واضح گردیده که منظور از مواد مخدر در این قانون، کلیه موادی ست که در تصویب نامه راجع به فهرست مواد مخدر مصوب 1338 و اصلاحات بعدی آن احصاء یا توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به عنوان مخدر شناخته و اعلام میگردد.

پس هرگاه در اینکه یک ماده خاص جزء مخدرها محسوب شود، تردید شد میباید آنرا در لیست و فهرست وزارت بهداشت جستجو کنیم. و اگر تردید رفع نشد، این موضوع از وزارت بهداشت و آزمایشگاه ویژه این موضوع استعلام گردد.

به همین جهت دادگاه ها و مراجع قضایی از جهت تشخیص و قطعیت نوع آن و حتی میزان خلوص آن، ماده مکشوفه را به آزمایشگاه ارسال مینمایند.

و نکته مهم اینکه جرایم کلیه مواد روان گردان های صنعتی غیر دارویی هم تابع این قانون قرارگرفته است.

قانونگذار در آغاز تقنین خودش وضع مجازات را برای اشخاص آغاز نموده است که به کشت خشخاش یا کوکا میپردازند یا برای تولید مواد مخدر یا روان گردان صنعتی غیر دارویی به کشت شاهدانه اقدام نموده اند. این مجاز انتها در ماده 2 به این ترتیب وضع شده اند.

1-بار اول، ده تا صد میلیون ریال جریمه نقدی

2-بار دوم، 50 تا 500 میلیون ریال و جریمه نقدی و سی تا هفتاد ضربه شلاق

3- بار سوم، صدمیلیون تا یک میلیارد ریال جریمه نقدیو یک تا هفتاد ضربه شلاق و دو تا پنج سال حبس

4- بار چهارم، اععدام ( البته این مجازات با نظریه مشورتی 404/93/7 مورد تحلیل قرارگرفته و در حکم شدیدترین درجه یعنی درجه یک میباشد.

و چنانچه کشت خشخاش یا کوکا و شاهدانه به دستور مالک یا مستاجر ملک صورت گرفته باشد، وضع مجازات برای آمر به عنوان سبب قوی تر از کشاورز ( مباشر) برقرار خواهد شد.

اما بحث وارد نمودن اینگونه مواد نیز از چشم مقنن دور نمانده و در ماده 4 این قانون مصرح گردیده هرکس بنگ،چرس،گراس،تریاک،شیره،سوخته، تفاله تریاک و یا دیگر مواد مخدر یا روان گردان های صنعتی غیردارویی که فهرست آنها به تصویب مجلس شورای اسلامی میرسد را به هر نحوی به کشور وارد یا به هرطریقی صادر یا ارسال نماید یا مبادرت به تولید، ساخت، توزیع یا فروش کند یا در معرض فروش قراردهد با رعایت تناسب و با توجه به مقدار مواد مذکور به مجازات های زیر محکوم میشود.

1-تا پنجاه گرم، تا چهار میلیون ریال جریمه نقدی و تا پنجاه ضربه شلاق

2-بیش از پنجاه گرم تا پانصدگرم، از چهار میلیون تا پنجاه میلیون ریال جرمه نقدی و بیست تا هفتاد و چهار ضربه شلاق و در صورتی که دادگاه لازم بداند تا سه سال حبس

3-بیش از پانصدگرم تا پنج کیلوگرم، از پنجاه میلیون ریال تا دویست میلیون ریال جریمه نقدی و پنجاه تا هفتاد و چهار ضربه شلاق و سه تا پانزده سال حبس.

بیش از پنج کیلوگرم، اعدام و مصادره اموال از همان جرم نکته مهم اینکه هرگاه محرز شود مرتکبین جرایم موضوع بند 4 این ماده برای بار اول مرتکب این جرم شده و موفق به وزیع یا فرووش آنها هم نشده و مواد، بیست کیلو یا کمتر باشد دادگاه با جمع شروط مذکور آنها را به حبس ابد و هفتاد و چهار ضربه شلاق و مصادره اموال ناشی از همان جرم محکوم مینماید.

و اما اگر وزن مواد مخدر مکشوفه بالای بیست کیلوگرم باشد در هر شرایطی مرتکب با حکم اعدام مواجه میشود.

حال باید ماده 5 این قانون را که ناظر بر اشخاصی است که تریاک و دیگر مواد وذکور در ماده 4 ( یعنی بنگ، چرس، گراس، تریاک، شیره، سوخته، تفاله تریاک، یا دیگر مواد مخدر یا رووان گردان های صنعتی غیر دارویی که فهرست آنها به تصویب مجلس رسیده را خرید، نگهداری، مخفی یا حمل کند با رعایت تناسب و با توجه به مقدار مواد و تبصره ذیل آن به مجازات های زیر محکوم میشود.

1-تا پنجاه گرم، تا سه میلیون ریال و جریمه نقدی و تا پنجاه ضربه شلاق

2- بیش از پنجاه گرم تا پانصد گرم، پنج تا پانزده میلیون ریال جریمه نقدی و ده تا هفتاد و چهار ضربه شلاق

3- بیش از پانصد گرم تا پنج کیلوگرم،پانزده میلیون تا شصت میلیون و جریمه نقدی و چهل تا هفتاد و چهارضربه شلاق و دو تا پنج سال حبس

4-بیش از پنج کیلوگرم،شصت تا دویست میلیون ریال جریمه نقدی و پنجاه تا هفتاد و چهار ضربه شلاق و پنج تا ده سال حبس و در صورت تکرار برای بار دوم علاوه بر مجازات های مذکور، به جای جریمه، مصادره اموال ناشی از همان جرم و برای بارسوم اعدام و مصادره اموال ناشی از همان جرم

5- بیش از بیست کیلوگرم تا یکصد کیلوگرم، علاوه بر مجازات مقرر در بند 4 به ازای هرکیلوگرم دومیلیون ریال به مجازات جزای نقدی مرتکب اضافه میگردد و در صورت تکرار اعدام و مصادره اموال ناشی از همان جرم

6- بیش از یکصد کیلوگرم، علاوه بر مجازات جریمه نقدی و شلاق مقرر در بندهای 4و5 حبس ابد و در صورت تکرار اعدام و مصادره اموال ناشی از همان جرم

مرتکبین جرایم یادشده چنانچه به صورت زنجیره ای عمل کرده باشند و مواد برای مصرف داخل باشد، مشمول مجازات های ماده 4 خواهند بود. و چنانچه یکی از دو شرط موجود نباشد، به مجازات های این ماده محکوم میگردند.

چنانچه مرتکب جرایم مذکور در مواد 4و5 از کارکنان دولت یا شرکت های دولتی باشد، برای مرتبه اول به شش ماه انفصال و برای بار دوم به یکسال انفصال و برای مرتبه سوم به انفصال دائم از خدمات دولتی محکوم میشود.

و اما ماده 8 این قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر در مورد شایع ترین و مهم ترین انواع مواد مخدر وضع حکم نموده است. در این ماده چنین مقرر شده است که؛ هرکس هروئین ،مرفین، کوکائین، و دیگر مشتقات شیمیایی مرفین و کوکایین و یا لیزرژیک اسید اتیل آمید ( ال.اس.دی)، متیل ئی اکسی مت امفتامین (0 ام. دی. ام .آ MDMAیا اکستاسی ) ، گاما هیدروکسی بوتریک اسید جی.اچ.بی GHB فلونیترازپام، آمفتامین، مت آمفتامین ( شیشه) و یا دیگر مواد مخدر یا روان گردان های صنعتی غیر دارویی که فهرست آن ها به تصویب مجلس شورای اسلامی میرسد را وارد کشور کند و یا مبادرت به ساخت، تولید، توزیع، صدور، ارسال، خرید یا فروش نماید و یا در معرض فروش قراردهد و یا نگهداری، مخفی یا حمل کند با رعایت تناسب و با توجه به میزان مواد به شرح زیر مجازات خواهد شد.

1-تا پنج سانتی گرم، از پانصدهزار ریال تا یک میلیون ریال جریمه نقدی و بیست تا پنجاه ضربه شلاق

2-بیش از پنج سانتی گرم، تا یک گرم، از دو میلیون تا شش میلیون ریال جریمه نقدی و سی تا هفتاد ضربه شلاق

3-بیش از یک گرم تا چهارگرم، از هشت میلیون تا بیست میلیون تا بیست میلیون ریال جریمه نقدی و دو تا پنج سال حبس ولی تا هفتاد ضربه شلاق

4-بیش از چهار گرم تا پانزده گرم، از بیست میلیون تا چهل میلیون ریال جریمه نقدی و پنج تا هشت سال حبس و سی تا هفتاد وچهار ضربه شلاق

5- بیش از پانزده گرم تا سی گرم، از چهل میلیون تا شصت میلیون ریال جریمه نقدی و ده تا پانزده سال حبس وسی تا هفتاد و چهار ضربه شلاق

6-بیش از سی گرم، اعدام و مصادره اموال ناشی از همان جرم هرگاه محرز شود مرتکب جرم موضوع بند 6 این ماده برای بار اول مرتکب این جرم شده و موفق به توزیع یا فروش آن هم نشده در صورتی که میزان مواد بیش از یکصدگرم نباشد با جمع شروط مذکور یا عدم احراز قصد توزیع یا فروش در داخل کشور باتوجه به کیفیت و مسیر حمل، دادگاه به حبس ابد و مصادره اموال ناشی از همان جرم جکم خواهد داد.

و مجازات تکرار جرم در این قانون تامل برانگیز است. چنانچه مرتکبین جرایم مذکور در بندهای 1 تا 5 ماده 8 برای مرتبه دوم یک برابرونیم مجازات مذکوردر هر بند وبرای بارسوم دو برابر میزان مقرر در هر بند خواهد بود.

چنانچه مرتکب در مرتبه چهارم تکرار سی گرم مخدر را مورد اقدام قراردهد در حکم مفسد فی الارض است و به مجازات اعدام محکوم خواهد شد.

گاهی اوقات مشاهده میشود که قاچاقچی مواد مخدر بطور مسلحانه اقدام به قاچاق میکند که مجازات آن طبق ماده 11 آن قانون اعدام است.

اما چنانچه شخصی واحد صنعتی، تجاری، خدماتی یا محل مسکونی خود را برای انبار کردن، تولید یا توزیع مواد مخدر یا روان گردان های صنعتی غیر دارویی معدسازد یا مورد استفاده قراردهد، یا بدین منظور آنها را در اختیار دیگری بگذارد، مجوزهای قانونی این اماکن لغو و واحد مذکور به حکم ماده 13 قانون مبارزه با مواد مخدر ضبط میگردد.

گاهی مشاهده میشود برخی اشخاص به منظور استفاده از مواد مخدر یا روان گردان های صنعتی غیر دارویی مکانی را دایر یا اداره میکند. این عمل در قانون مستوجب مجازات ( پنج میلیون ریال تا ده میلیون ریال جریمه نقدی و بیست تا هفتاد و چهار ضربه شلاق و یک تا دو سال حبس و انفصال از خدمات دولتی محکوم میشود.

مجوز این مکان تولیدی، تجاری یا خدماتی و موافقت اصولی و پروانه بهره برداری و پروانه کسب به مدت یکسال از اعتبار می افتد و در صورت تکرار جرم به نفع دولت ضبط میشود.

اما در حضور معتادان میباید پرسید آیا اعتیاد به استفاده از مواد مخدر موضوع قانون مبارزه با مواد مخدر، جرم است؟ مقنن چه رویه ای در پیش میگیرد؟ متن در ماده 15 مقرر داشته است معتادی که با مراجعه به مراکز مذکور نسبت به درمان خود اقدام و گواهی تحت درمان و کاهش آسیب دریاف نماید، چنانچه تجاهر ه اعتیاد ننماید از تعقیب کیفی معاف میباشد. معتادانی که مبادرت به درمان ترک اعتیاد ننمایند مجرمند.

نگهداری از معتادان در مراکز درمانی دارای شیوه نامه و بازه زمانی معتبر است. اما اگر شخصی به خاطر اعتیاد به مواد مخدر دستگیر شد چه فرایندی برای وی وجود دارد و چگونه روند رسیدگی به این مهم انجام میگردد؟

هرهنگامی که فردی معتاد دستگیر شد، مقام قضایی میتواند برای یک بار با اخذ تامین مناسب و معتقد به ارائه گواهی موضوع ماده 15 قانون مبارزه با مواد مخدر نسبت به تعلیق تعقیب به مدت 6 ماه اقدام و معتاد را به یکی از مراکز موضوع ماده مزبور معرفی نماید. درصورت تایید ترک اعتیاد، با صدور قرار موقوفی تعقیب پرونده را بایگانی کند.

در مواد 17 و 18 قانونگذار سعی نموده است در خصوص حال اتباع ایرانی شدت و سختگیری بیشتری اعمال نماید. چنانچه اتباع ایرانی با هر قصدی اقدام به نگهداری و حمل و قاچاق هر مقدار مواد موضوع این قانون به داخل یا خارج از کشور نمایند، از زمان قطعی شدن حکم به مدت 1 تا 5 سال گذرنامه آنان ابطال و ممنوع الخروج میشوند.

و هرشخصی که سرکرده یا رئیس باند سازمان یافته مواد مخدر گردد، دارای مجازات و عقوبت اعدام خواهد بود.

حال این سوال به ذهن میرسد که چنانچه افراد غیر معتاد مواد مخدر روان گردان های صنعتی غیر دارویی استعمال نمایند، بر حسب نوع مواد به شرح زیر مجازات میشوند؛

1-استعمال مواد مذکور در ماده 4 به بیست تا 74 ضربه شلاق و ییک میلیون تا پنج میلیون ریال جزای نقدی

استعمال مواد کذکور در ماده 8 به پنجاه تا هفتاد و چهار ضربه شلاق و دو تا ده میلیون جزای نقدی

آیا اگر شخصی به یک متهم موضوع این قانون در حین تعقیب یا دستگیری ست را پناه یا فرار دهد می باید مستحق مجازات بدانیم؟ برخلاف سایر جرایم که مقنن در خصوص آنها ساکت است، قانونگذار در قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر، این اشخاص را به یک پنجم تا یک دوم مجازات جرمی که متهم به آن را فرار یا پناه داده است، محکوم میشود.

و هنگامی که در این فرار و پناه در خصوص یک محکوم اتفاق می افتد یا در فرار آنها همکاری و مشارکت نماید، به نصف مجازات متهم یا مجرم اصلی محکوم خواهد شد.

این ترتیب مقرر برای درک اهمیت جرایم موضوع این قانون ضروری است.

گاهی با این پرسش رو به رو هستیم که وسایط نقلیه ای که حامل مواد مخ